Bescherm deelnemers en stop gewoon met MAFS

(Kopsuggestie)Stop gewoon met MAFS!

Het hoge woord is er eindelijk uit. In de laatste uitzending van Married At First Sight (MAFS), op 27 maart, erkenden de vier aan het RTL4-programma verbonden experts dat het programma niet wetenschappelijk is; ze zouden zich wél op wetenschap baseren. Daarnaast gaven ze aan zich geraakt te voelen dat het programma onethisch zou zijn.

Daarmee reageerden de experts, overigens zonder bronvermelding, op onze eerdere kritiek over het morele gehalte van het programma [https://tinyurl.com/3wkw5zyz] en hun gebrekkige kennis van modern wetenschappelijk onderzoek naar partnerkeuze [http://tinyurl.com/5yxbhw4v]. Expert Patrick van Veen zei dat in het komende seizoen wel meer gedaan gaat worden ‘met het uiterlijk van deelnemers’. Zo gaan ze onder meer met eye tracking kijken welke mensen de aandacht trekken van de deelnemers. Op de vraag waarom dit eerder nog niet gedaan is, gaf hij aan dat ‘de technologie ontwikkelt’. Frappant, want deze techniek om aantrekkelijkheid te onderzoeken wordt al zeker twintig jaar toegepast [https://tinyurl.com/55anjn87].

Die voorgenomen verandering zal het format trouwens niet wetenschappelijker maken. Recente onderzoeken laten zien dat met de huidige wetenschappelijke kennis niet vooraf is te voorspellen of twee willekeurige mensen verliefd op elkaar zullen worden of een sterke relatie ontwikkelen [bijv. https://tinyurl.com/3dzv7nvh of https://tinyurl.com/5c5uxnex]. Sowieso is het de vraag op welke wetenschappelijke basis MAFS zich beroept. Zelfs na herhaaldelijke verzoeken hebben de experts de afgelopen jaren nooit inzicht willen (of van de producenten mogen) geven in de onderbouwing van hun ‘experiment’. Een academische doodzonde, aangezien ethische richtlijnen voor gedragswetenschappers voorschrijven dat onderzoekers alleen studies mogen uitvoeren die wetenschappelijk valide zijn. Mede daarom worden serieuze wetenschappelijke experimenten altijd getoetst door een ethische commissie die beoordeelt of mogelijke schade voor deelnemers opweegt tegen te verkrijgen inzichten. Kortom, wie zegt zich op wetenschap te baseren, moet gewoon open zijn over geraadpleegde bronnen om kwakzalverij uit te sluiten.

Het opgeven van het label ‘wetenschappelijk’ is een opmerkelijke draai van de experts. In de eerste aflevering van dit seizoen zei presentator Carlo Boszhard duidelijk hoorbaar: ‘De deelnemers leggen hun lot in handen van de wetenschap.’ Of om de RTL-pagina van het programma te citeren: ‘In Married at First Sight worden singles die elkaar nog nooit eerder hebben gezien aan elkaar gematcht door wetenschappelijk onderzoek.’ Daar moeten deelnemers dus op mogen vertrouwen. Vanwaar nu die omslag?

Het zou de producenten van MAFS overigens sieren expliciet ook de ‘succesratio’ te vermelden. In de eerste aflevering voorspelden de experts om beurten dat zeven, zes, vijf en drie van de zeven ‘matches’ bij elkaar zouden blijven – het was uiteindelijk één koppel. Naar verluidt zijn over de negen seizoenen heen vijf of zes van de vijftig stellen nog bij elkaar. Stel je voor dat medicijnen met zulke lage slaagpercentages ‘wetenschappelijk verantwoord’ op de markt zouden komen...

Die toevalstreffers rechtvaardigen daarnaast geenszins de hoon die diverse deelnemers zich bijvoorbeeld op sociale media moeten laten welgevallen. Daarin spelen de experts een zeer dubieuze rol. Zij forceren deelnemers ondanks hun mismatch op televisie in situaties die mogelijk beschadigend, kwetsend of zelfs traumatiserend zijn. Zo trachten zij onder de noemer van ‘professionele begeleiding’ voor iedereen zichtbaar mislukte huwelijken alsnog nieuw leven in te blazen. Ook zetten zij deelnemers aan tot acties aan waarin ze overduidelijk geen zin (meer) hebben. De beschuldiging van onethisch handelen impliceert volgens expert Anne Campagne dat de experts ‘moedwillig kandidaten een richting op willen sturen’. Dat is onjuist. Gedragswetenschappers dienen zich onomwonden aan bepaalde ethische principes te houden (opgesteld door het Nationaal Ethiek Overleg Sociale en Gedragswetenschappen) die er zijn om deelnemers aan wetenschappelijk onderzoek te beschermen [https://tinyurl.com/2ue58kzm]. Toegepast op MAFS: dan manipuleer of exploiteer je dus geen deelnemers in dienst van het format.

Campagne en haar collega-psycholoog Eveline Stallaart zouden zich eens moeten afvragen in hoeverre hun handelswijze als expert strookt met de pas gereviseerde beroepscode van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP). In die code staan vier basisprincipes centraal die psychologen in hun beroepsmatig handelen in acht moeten nemen: verantwoordelijkheid, integriteit, respect en deskundigheid [https://tinyurl.com/8z9ybthv]. Onbekenden aanmoedigen met elkaar in het huwelijksbootje te stappen treedt die principes met voeten.

Het als ‘wetenschappelijk experiment’ gepresenteerde format van MAFS is mislukt en staat haaks op waar discrete, integere en open wetenschap voor staat. Wie trouwt, gaat niet over één nacht ijs. Iemand op het eerste gezicht wettelijk eeuwige trouw beloven in een televisieprogramma onder het mom van wetenschappelijk verantwoord, is laakbaar. Deelnemers dienen beschermd te worden tegen dit soort valse voorwendselen en wetenschappelijke en professionele wanpraktijken. RTL4 zou daarom, al dan niet van hogerhand daartoe gedwongen, moeten afzien van een nieuw seizoen MAFS.